Most na Musali

            *NAPOMENA: Tekst koji slijedi napisao je Zlatko Serdarević, a objavljen je u mostarskoj informativnoj reviji MM, u broju 11, iz aprila 1997. godine.

            Prvi pomen o potrebi izgradnje još jednog mosta u Mostaru, pored Velike ćuprije odnosno Mosta Sulejmana Veličanstvenog ili kasnije nazvanog Stari most, nalazimo u mazbati (pismenoj odluci) Vilajetske skupštine u Sarajevu iz 1870. godine. U njoj hercegovački zastupnici insistiraju da se dozvoli izgradnja ćuprije preko Neretve kako bi se rasteretio postojeći Stari most. Zahtjev je povoljno rješen, uskoro je nabavljena čelična konstrukcija i otpočeli su radovi na mjestu gdje je završavala Musala koja je bila u sklopu Jahja-hodžine džamije. Turske vlasti su pripremile i nekoliko kamenih kvadera, ali je vjerovatno Hercegovački ustanak iz 1875. godine poremetio planove tako da su radovi obustavljeni. Iako su Turci bili veoma zainteresovani za ovaj komunikacijski i starteški važan objekat, oni ga nikad nisu realizovali.

            Ono što nije učinila jedna okupaciona uprava, uradila je druga. Naime, Austro-Ugarska monarhija odmah je bila živo zainteresovana za izgradnju mosta na Musali jer je kolski prelaz preko Starog mosta bio limitiran visokim nagibom, širinom, nezgodnim prilazom i, naravno, ograničenom nosivošću. Most na Musali je u prvoj fazi (1887.) napravljen tako što je čelična konstrukcija postavljena na dva nosača ozidana od zatečenog kamena. Osnovna mostna konstrukcija imala je raspon od oko 32 m sa širinom od 6 m. Ostatak raspona do obala koji se morao premostiti sačinjen je od drvene konstrukcije oslonjene na podzidnim drvenim stubovima.

            Mostu je dato ime FRANC JOZEF BRUCKE, a na obje strane čeličnih bočnih strana su postavljene ljevane ploče sa navedenim tekstom.

            Godine 1889. preko mosta je prevedena vodovodna cijev čime je omogućeno obilnije snabdijevanje lijeve obale vodom.

            Odlaskom Austro-Ugarske i uspostavom Kraljevine dolazi do ponovne izgradnje novog mosta na toj lokaciji. Februara 1935. godine započinju radovi na podizanju armirano-betonskog mosta. Da bi se dislocirala vodovodna cijev i omogućio prelaz pješacima napravljen je improvizirani drveni most širine 4 m na koga se ulazilo kod Banje, a izlazilo u Kalajdžića sokak. Projektant je inž. Žeželj iz Beograda, a most je završen 7. juna 1936. godine. Kod Banje je postavljena ploča sa natpisom MOST KRALJA PETRA. Iza (Drugog svjetskog) rata preimenovan je u MOST MARŠALA TITA. Raspon nosivog luka iznosio je oko 53 m. Most je srušen u noći između 29. i 30. maja 1992. godine.

            Na mjestu srušenog betonskog mosta, donacijom SAD 1993. godine izgrađen je most od čelične konstrukcije. Iste godine, ovaj most je srušen, a po završetku sukoba u Mostaru, pristupilo se izgradnji novog mosta. Radovi su završeni 12. septembra 1994. godine. Sastoji se od duple Bejli konstrukcije, nosivost mu je 60 tona, a sagradila ga je, kao poklon britanskog naroda, 36. inženjerska regimenta Kraljevske inženjerije i Inženjerska četa Španskog bataljona iz sastava UNPROFOR-a.

            *U skorije vrijeme “Bejli” most je zamijenjen betonskim mostom, izgledom identičnom onom istom betonskom mostu koji je sagrađen 7. juna 1936. godine.