Česme

 

        *NAPOMENA: Tekst koji slijedi napisao je Zlatko Serdarević, a objavljen je u mostarskoj informativnoj reviji MM, u broju 5, iz oktobra 1996. godine.

            Evlija Čelebija spominje česmu nekog Ahmeda u čaršiji blizu hana. To je najstariji spomen o postojanju česama u Mostaru, ali se sigurno ne radi o prvoj česmi, jer je Mostar 55 godina prije Čelebijinog prolaska kroza nj imao vodovod.

            Lijeva obala grada sve do izgradnje Starog mosta snabdijevala se pitkom vodom iz Roznamedžijinog rezervoara na Djevojačkoj vodi. Tu je podignuta Djevojačka česma a potom je isti legator sagradio vodovod i lučevim čunjevima vodu razveo do svih džamija gdje je to dozvoljavao prirodni pad.

            S druge strane pitka voda je uzimana iz Radobolje u selu Ilići ispod slapa na mjestu zvanom Čatića česma i vođena je pomoću terazija prema gradskom jezgru.

            U prvom periodu česme na džamijskim zidovima pravljene su dvostrano. S jedne strane zida slavina je služila za prolaznike, a s druge za potrebe džemata i uzimanje abdesta.

            Jedna od najstarijih sačuvanih javnih česmi u Mostaru je i ona napravljena na istočnom zidu Roznamedžijine džamije (pod košćelom u Fejićevoj ulici). Tu su mnogi putnici namjernici gasili žeđ na mostarskom ćelopeku. Sa ove česme stariji Mostarci su dugo vremena uzimali vodu u vrijeme Ramazana, iako su vodu imali i u svojim kućama.

            Na inicijativu građana Mostara, jula 1995. godine česmu je obnovilo preduzeće “Instalater”.

            ALAJBEGOVIĆA ČESMA NA MUSALI

            Jedna od rijetkih javnih česama iz austrougarskog perioda koja je sačuvana i služi svrsi je ona na Musali. Prvobitno je bila locirana na samom uglu zgrade u kojoj su do pred ovaj rat (1992. godine) bile prostorije “Putnika” (odnosno “Unis-toursa”), da bi je kasnije pomoću okruglih greda premjestili na današnju lokaciju. Podigao ju je gradonačelnik Mostara Muhamed beg Alajbegović. Klesana je od bračkog kamena sa dva udubljenja za cvijeće i kamenim klupama za sjedenje. Iznad same slavine na visini od oko tri metra je tabla sa tekstom:

            1883/MDCCCLXXXIII/

            IZ OBĆINSKE POMLJE/

            PLOD/NAĆELNIKUJUĆI/

            MUHAMED BEG ALAJBEGOVIĆ.

            Iznad te ploče su dva manja prizmatična šiljka a pored njih su dva veća. Česma je tokom ovog rata od gelera granata oštećena. Nakon uklanjanja stiliziranog graničnog zida Musale i parka, ova česma je znatno izgubila od svoje prvobitne privlačnosti. Posebno je ovaj gubitak došao do izražaja prilikom rušenja javnog WC-a iz austrougarskog perioda građenog u pseudomaurskom stilu.